Porady lutnicze znajdziecie w każdym numerze TopGuitar. Prenumeratę Magazynu zamówisz pod linkiem: https://topguitar.pl/zamow-prenumerate/.
Życie gitarzysty stawia przed nim pewnego rodzaju wkalkulowane wyzwania. Oprócz tężyzny fizycznej, pozwalającej na noszenie ciężkich sprzętów, potrzeba również innych umiejętności. Na przykład sprawnego posługiwania się lutownicą, chociażby po to, aby czasem naprawić zepsuty kabel. Ale co zrobić, kiedy zepsuje się coś więcej?
Każdy przynajmniej raz staje w obliczu awarii sprzętu, a nie zawsze są możliwości szybkiej naprawy serwisowej. Kiedy zajdzie potrzeba wymiany rezystora, kondensatora czy też tranzystora, przydatna staje się umiejętność czytania schematów oraz wartości elementów. Pozwoli to zaoszczędzić czas i pieniądze, niekiedy spore, bo za samo zajrzenie w głąb obudowy pan z serwisu potrafi życzyć sobie parę „stówek”. Czytanie schematów elektrycznych otwiera całkiem nowy świat, umożliwiający zrozumienie budowy oraz działania własnych efektów czy wzmacniaczy gitarowych. W sieci istnieje wiele stron, na których znajdziecie mnóstwo schematów urządzeń do klonowania, między innymi:
www.buildyourownclone.com, www.freestompboxes.org
Rezystory
Najprostsze ze wszystkich elementów, jakie spotkasz niemal we wszystkich urządzeniach. Posiadają kilka cech, które warto znać. Otóż w ich przypadku nie ma znaczenia biegunowość końcówek, czyli można je zamieniać. Rezystory (inaczej oporniki) bywają różnej wielkości, zależnie od mocy jaką są w stanie przenieść (np.: 0.125/0,25/0,5 wata ). Najważniejszym parametrem rezystora jest jego rezystancja (oporność) mierzona w omach. Często spotkasz się z wartościami:
1k (jeden kiloom) = 1000 Ohm
1M (jeden megaom) = 1000 kOhm
Niestety wartość rezystorów opisana jest specjalnym kodem barwnym, którego odczytanie wymaga pewnej wprawy. Jeżeli nie mamy pewności co do wartości rezystora, zawsze możemy posiłkować się omomierzem.
Potencjometry
To najbliżsi kuzyni rezystorów, gdyż tak naprawdę są rezystorami o regulowanej wartości. Posiadają trzy odczepy; środkowy to tak zwany ślizgacz. Podłączenie do jednego lub drugiego skrajnego odczepu stanowi o tym, w którą stronę obracając ślizgacz będzie rosła wartość rezystancji, a w którą malała. W razie czego wystarczy końcówki zamienić. W przypadku starych potencjometrów, na których nie jesteśmy w stanie odczytać wartości, możemy dokonać pomiaru omomierzem, przyłączając sondy do skrajnych końcówek.
W gitarach najczęściej stosowane wartości to 500k (lub europejskie 470k) w przypadku gitar z przetwornikami humbucker oraz 250k (rzadziej europejskie 220k) w przypadku singli.
Kondensatory
To elementy, które równie często jak rezystory można znaleźć na schematach. W układach audio bardzo często służą do budowy różnego rodzaju filtrów. Na przykład w gitarze wykorzystywane są jako regulacja TONE czyli tzw. ściemniaczka. Jednostką, jaką opisujemy pojemność kondensatora jest farad (F). W gitarach najczęściej spotykane wartości to:
0.047 czyli 0,047uF = 47nF (nanofaradów)
1F jest ogromną wartością pojemności. W sprzęcie gitarowym bardzo dużą wartością jest już 1000uF (mikrofaradów)
1000 000 uF (mikrofaradów) = 1F
1000 nF (nanofaradów) = 1uF
1000 pF (pikofaradów) = 1nF
Dobry wielofunkcyjny miernik może mierzyć także pojemność kondensatorów. Wielkość kondensatora może stanowić zarówno o jego pojemności, jak i napięciu, na jakie jest przeznaczony. Na przykład duży jest kondensator 1uF/400V (400 woltów), mniejszy – 47nF/16V. Biegunowość kondensatorów normalnych (nieelektrolitycznych) jest bez znaczenia. Kondensatory elektrolityczne mają oznaczony plus i minus, i w efektach gitarowych najczęściej występują w obwodach zasilania.
Dioda
To pierwszy element z grupy tzw. półprzewodników. Poprzednie elementy to tzw. elementy bierne. Najczęściej stosowane w układach prostujących napięcie oraz w tzw. obcinaczkach diodowych, gdzie chyba najczęściej stosowane są 1N4148.
Tranzystory
Tranzystory spotkasz we wszelkiego rodzaju układach wzmacniających sygnał np.: preampach, fuzzach, overdive’ach, distortionach, korektorach aktywnych i wzmacniaczach. Jest kilka rodzajów tranzystorów, najczęściej stosowane są typu N–P–N (rodzaj polaryzacji). Na pewno spotkasz się także z tranzystorami krzemowymi oraz germanowymi (rodzaj użytego materiału), które można stosować zamiennie pod warunkiem, że polaryzacja się zgadza (N–P–N lub P–N–P). Właściwa wymiana tranzystora wiąże się z odpowiednim połączeniem jego końcówek: baza (B), emiter (E) oraz kolektor (C).
Przełączniki
Tutaj najczęściej rzecz dotyczy wymiany przełącznika DPDT w urządzeniach typu stompbox z pełnym bypassem. Najważniejsze, o czym trzeba pamiętać wymieniając dziewięcio-pinowy przełącznik, to jego pozycja. Od spodu mamy dziewięć pinów 3 × 3 i nie jest obojętne „w którą stronę” zaczniemy lutować.
Jeżeli obrócimy piny o 90 stopni, zmieni się układ styków wewnątrz przełącznika. Styki działają tylko w jednym kierunku – trzeba sprawdzić w którym.
Masa
Oznaczanie masy na niektórych schematach bywa domyślne, bo oczywiste jest, że jeśli jeden koniec to sygnał, drugi musi być masą. Podobnie przy zasilaniu oznaczany bywa tylko plus (+). W układach zasilanych baterią minus zawsze połączony jest z masą. Kiedy ścieżki na schemacie krzyżują się bez czarnego punktu oznaczającego fizyczne połączenia, oznacza to, że w rzeczywistości mijają się „w powietrzu”.
Cała reszta
Cewki, OP-ampy, czipy, transformatory, lampy to elementy, na których zbudowane są bardziej zaawansowane układy. Znając kilka powyżej wymienionych elementów można pokusić się o zbudowanie prostego, ale bardzo dobrego boostera lub fuzza, który świetnie dopali każdy lampowy wzmacniacz.
Uwaga!
Schematy połączeń w gitarze dotyczą niskich, bezpiecznych napięć. Natomiast jakiekolwiek próby usprawniania wzmacniaczy na własną rękę, w szczególności lampowych, ze względu na bardzo wysokie i niebezpieczne napięcia mogą być groźne dla Twojego zdrowia lub życia!
Jak czytać proste schematy? Doktor G tłumaczy i objaśnia!
Pewnie już kiedyś to przeżywaliście… Oprócz tężyzny fizycznej, pozwalającej na noszenie ciężkich sprzętów, potrzeba również innych umiejętności, na przykład sprawnego posługiwania się lutownicą. Co jednak zrobić, kiedy zepsuje się coś więcej?
Każdy przynajmniej raz staje w obliczu awarii sprzętu, a nie zawsze ma możliwość skorzystania z szybkiej naprawy serwisowej. Kiedy zajdzie potrzeba wymiany rezystora, kondensatora czy też tranzystora, przydatna staje się umiejętność czytania schematów oraz wartości elementów. Pozwoli to zaoszczędzić czas i pieniądze, niekiedy spore, bo za samo zajrzenie w głąb obudowy pan z serwisu potrafi życzyć sobie parę stówek.
Z Doktorem G nauczysz się odczytywać podstawowe schematy elektryczne i poznasz podstawy budowy oraz działania własnych efektów i wzmacniaczy gitarowych. Zdaj się na wiedzę podpartą doświadczeniem! Czytaj porady Doktora G grudniowym w TopGuitar!
